معرفی و تاریخچه ورزش والیبال نشسته
برای اولین‌بار این ورزش در تورنتو کانادا در سال
1976 میلادی برگزار شد و این رشته ورزشی مخصوص افراد معلول است. والیبال نشسته
دارای ارتفاع توری برابر با 1.15
سانتی‌متر برای آقایان و 1.10 سانتی‌متر برای بانوان معلول است. زمین‌بازی
والیبال نشسته دارای ابعادی برابر با 5 متر عرض و 6 متر طول است که اندازه منطقه
حمله برای هر تیم 2 متر است. افرادی که دارای مشکل جسمی در ناحیه پا هستند می‌توانند
در رشته والیبال نشسته شروع به فعالیت کنند. در والیبال نشسته علاوه بر دریافت
سرویس، دفاع نیز وجود دارد و شخص سرعتی زن احتیاجی نخواهد داشت که زمین را ترک
کند. این ورزش برای کسانی که قسمت بالاتنه آنها سالم است کاملاً مناسب بوده و
لازم نیست که حتماً دارای قد بلندی باشید، دلیل آن این است که در والیبال نشسته اصلاً
پرش از روی زمین انجام نخواهد شد. چابکی و سرعت عمل داشتن از تمرینات مهم این رشته
ورزشی است.
تاریخچه والیبال نشسته در کشور ایران
تاریخچه ورزش والیبال نشسته به سال 1359 برمی‌گردد،
زمانی که تنها 4 استان از ایران در این رشته ورزشی فعالیت می‌کردند. ولی با شروع‌شدن
جنگ تحمیلی و پایان آن که 8 سال طول کشید رزمنده‌های زیادی در این جنگ جانباز شدن
و این موضوع باعث شد تا این هم‌وطنان گرامی ما به این رشته ورزشی علاقه‌مند شوند.
تیم ملی کشورمان با گسترش والیبال نشسته در بین جامعه آماری جانبازان و معلولان و
در کنار آن مهم شدن این ورزش توانست، در مسابقات جهانی که در کشور نروژ برگزار گردید،
با شکست کشورهای قدرتمندی مثل هلند و فنلاند که قدرت‌های سنتی این رشته ورزشی
هستند، موفق شد برای بار اول عنوان قهرمانی و کسب مدال طلا را از آن خود کند.
در دو دهه متوالی ایران توانست طلا دار رشته
والیبال نشسته در دنیا باشد و در سال 2017 میلادی با کسب 6 مدال طلای پارالمپیک و
کسب 7 عنوان قهرمانی جهان توانست به پرافتخارترین و منحصربه‌فردترین تیم والیبال
نشسته در دنیا تبدیل شود. اولین بازی جهانی والیبال نشسته از سال 1983 به میزبانی
دلدن هلند آغاز شد و درحالی‌که ایران در این سری از مسابقات حضور نداشت کشور میزبان
توانست عنوان قهرمانی را به اسم خود ثبت کند. کشور ایران در دو فصل بعدی یعنی در سال‌های
85 و 86 بازی کرد و دو قهرمانی متوالی را به دست آورد. در سال 89 میلادی یک‌سری دیگر از مسابقات جهانی؛
اما به میزبانی آمریکا در شهر لاس‌وگاس برگزار شد که خود کشور میزبان نتوانست
مقامی در این دوره از مسابقات دریافت کنده و در رده‌بندی جزء آخرین کشور قرار گرفت.
هلند در این دوره از مسابقات توانست با نبود تیم ملی والیبال نشسته ایران عنوان
قهرمانی را برای خود جشن بگیرد، اما دیگر نتوانست بعدازاین مسابقات به مقام
قهرمانی برسد.
تاریخچه قهرمانی والیبال نشسته بانوان
قدمت مسابقات جهانی والیبال نشسته زنان کمتر از
مردان است. هفت دوره از مسابقات بانوان تاکنون برگزار شده است و هلند با قهرمانی
در چهار تورنمنت پیشتاز این مسابقات است. پس از کشور هلند چین (با کسب دو طلا و یک
مدال نقره)، روسیه (یک مدال طلا و کسب یک برنز)، آمریکا (سه مدال نقره) و کشورهایی
از جمله اوکراین، لیتوانی، فنلاند، اسلوونی و لتونی حداقل دارای یک مدال برنز در
کارنامه مسابقات جهانی خود هستند.
در 7 دوره از مسابقات جهانی برگزار شده والیبال
نشسته تیم ملی بانوان ایران توانست فقط 3 دوره جواز حضور در این مسابقات را به دست
آورد که متأسفانه نتوانست هیچ مقامی در این دوره از مسابقات کسب کند. اولین تجربه
تیم ملی در سال 1379 بود که ایران در بین 8 تیم شرکت‌کننده در رده آخر ایستاد. این رده‌بندی در مسابقات سال 2002 نیز تکرار شد، ولی در دوره سوم
حضور تیم ملی والیبال نشسته بانوان، توانستند عملکرد بهتری از خود نشان دهند؛ زیرا
ایران در سال 2018 در بین 16 تیم شرکت‌کننده نهم شد. اکنون زنان کشورمان این فرصت را دارند که جایگاه
خود را نسبت به دوره‌های قبل بهبود بخشند.
چگونگی بازی والیبال نشسته
والیبال رشته‌ای است که توسط دو تیم در زمینی
انجام می‌شود که توسط یک تور زمین‌بازی را به دو قسمت تقسیم می‌کند. روش‌های مختلفی برای انجام این بازی بسته به شرایط
خاص افراد وجود دارد تا همه افراد بتوانند به این بازی دسترسی داشته باشند و از آن
لذت ببرند. هدف از این بازی عبوردادن توپ از روی تور و برخورد آن داخل زمین تیم
مقابل و جلوگیری از انجام این کار برای تیم حریف است. هر تیم میتواند سه بار برای
برگشت به توپ ضربه بزند (علاوه بر لمس توپ هنگام دفاع). با زدن سرویس توپ وارد
بازی می‌شود، زننده سرویس باید طوری به توپ ضربه بزند که از بالای تور عبور کند و
وارد زمین تیم مقابل شود. بازی تا زمانی ادامه می‌یابد که توپ والیبال در زمین فرود آید، از
محدوده خط‌کشی خارج شود یا تا زمانی که یک تیم توپ را به‌درستی نتواند وارد زمین
حریف کند.
در رشته والیبال نشسته به تیمی امتیاز تعلق خواهد
گرفت که در رالی رفت‌وبرگشت توپ بتواند پیروز میدان باشد. تیمی که بتواند امتیاز
کسب کند این حق را دارد که زننده سرویس باشد و بازیکنان آن تیم در موقعیت‌های خود
در جهت عقربه‌های ساعت حرکت می‌کنند. والیبال یکی از محبوب‌ترین و پرطرف‌دارترین ورزش‌ها
در دنیا است. برای
شروع در این رشته ورزشی شما باید به‌اندازه کافی هیجان و سرعت عمل داشته باشید. بااین‌حال،
والیبال دارای بخش‌های مهم بسیاری است که مجموع تعاملات آنها نشان‌دهنده جایگاه
خاص و ویژه این ورزش در بین بازی‌های رالی است. اما والیبال در بین ورزش‌های توری منحصربه‌فرد است، دلیل آن این
است که رشته والیبال به حرکت توپ در هوا تأکید دارد و هر تیم فقط میتواند قبل از
بازگشت توپ به زمین حریف 3 بار آن را در بین بازیکنان خود پاس‌کاری کند.
آشنایی با قوانین و اصطلاحات بازی والیبال نشسته
مناطق بازی
مناطق قسمت‌هایی از منطقه مسابقات خارج از منطقه
آزاد هستند که طبق قوانین داوری دارای تعهدات خاصی هستند. این مناطق شامل منطقه گرم‌کردن
و محوطه جریمه است.
منطقه جریمه یا پنالتی
در هر نقطه از منطقه کنترل بازی، یک محوطه جریمه
در انتهای زمین، خارج از منطقه آزاد وجود دارد. هر محوطه جریمه باید حداقل 1.5 متر از لبه پشتی
نیمکت تیم فاصله داشته باشد.
تایم اوت فنی
تایم اوت فنی نوع خاصی از تایم اوت اجباری علاوه
بر تایم اوت‌های معمولی است که از طریق تجزیه‌وتحلیل و بررسی بازی و ایجاد فرصت‌های
تجاری بیشتر، ارتقای (توسعه) والیبال را ممکن می‌سازد. برای مسابقات رسمی و بین‌المللی
WOVD تایم
اوت فنی کاملاً اجباری است.
رالی امتیاز
این یک سیستم امتیازدهی است که هر بار که یک تیم
در رالی برنده می‌شود یک امتیاز کسب می‌کند.
منطقه تعویض بازیکنان
در این منطقه که بیرون قسمت زمین قرار دارد، محوطه‌ای
هست که بازیکنان برای تعویض باید روی آن منطقه قرار بگیرند.
افراد جمع‌کننده توپ
افراد توپ‌جمع‌کن وظیفه دارند بازیکنانی که قصد
زدن سرویس را در طول بازی دارند توپ برسانند.
اخطار در بازی
یک تذکر شفاهی توسط داور اصلی مسابقه به بازیکن
کاپیتان تیم است که در تعویض بازیکن لیبرو به‌عنوان بازیکن جایگزین تأخیر صورت‌گرفته
باشد.
فضای عبور توپ
توپ والیبال باید از این فضاهای زیر به زمین حریف
عبور و برخورد کند تا بتوانید کسب امتیاز کنید.
1-
نوار افقی در بالای تور
2-
آنتن و قسمت‌های امتدادیافته آن
3-
سقف
منطقه کنترل‌کردن بازی والیبال نشسته
منطقه کنترل مسابقات راهروی فضای باز است که شامل
تمام فضای اطراف زمین‌بازی و قسمت بیرونی حصار یا کل محوطه تا حصار است.
دریبل یا گرم‌کردن چگونه است؟
شخصی که قصد زدن سرویس در بازی را دارد باید برای
گرم‌کردن دست‌های خود عمل دریبل را انجام دهد. این عمل شامل: به زمین‌زدن توپ و جابه‌جاکردن
توپ در بین دست‌ها است.
خطاهای رایج در بازی والیبال
1-
انجام‌دادن کارهایی که مغایر با قوانین بازی
والیبال است
2-
رعایت‌نکردن قوانین، به جز موارد مربوط به
اقدامات بازی
فضای خارجی بازی
فضای بیرونی سطح عمودی تور در خارج از فضایی که
توپ در آن عبور می‌کند و فضای زیر تور است.
فضای پایینی
به فضای زیر لبه پایین تور که تور بازی را به لبه‌های
تیرک متصل می‌کند و این تیرک‌های تور کناره‌های این مکان یا فضا را تشکیل می‌دهند.
پایین این فضا نیز سطح زمین‌بازی حساب می‌شود.
منطقه زمین‌بازی والیبال چگونه است؟
منطقه یا زمین‌بازی والیبال علاوه بر متقارن و
یکسان بودن باید به‌صورت مستطیل باشد.
ابعاد زمین‌بازی والیبال نشسته
محوطه بازی زمین والیبال نشسته باید به‌صورت
مستطیل که طول این زمین باید 10 متر و عرض آن نیز 6 متر باشد. این زمین توسط یک
منطقه آزاد که از دو طرف حداقل 3 متر عرض دارد احاطه شده است. فضای بازی آزاد فضای بالای محوطه بازی است و هیچ مانعی ندارد. طول
و ارتفاع منطقه آزاد بازی از سطح زمین حداقل 7 متر است.
سطح زمین‌بازی والیبال چگونه است؟
زمین‌بازی والیبال کاملاً سطحی صاف و مسطح دارد و
طراحی آن به‌گونه‌ای است که هیچ خطری برای افراد بازیکن نداشته باشد. روی سطح غیراستاندارد
و ناهموار بازی‌کردن والیبال مجاز نیست. رنگ سطح زمین در مکان‌های بسته و سرپوشیده
باید کاملاً روشن و واضح باشد.
برای سالن‌های باز این امکان وجود دارد که به‌ازای
هر 5 متر طول شما 5 میلی‌متر به زمین شیب دهید و خط‌کشی اطراف و منطقه‌های زمین با
کشیدن اجسام سخت غیرمجاز خواهد بود.
تور و تیرک بازی والیبال نشسته
بلندی تور والیبال نشسته
بلندی تور والیبال نشسته برای مردان 115 سانتی‌متر
و برای بانوان 105 سانتی‌متر است. تور والیبال در بالای خط مرکزی زمین و به‌صورت
عمودی به تیرک‌ها متصل می‌شود. ارتفاع تور از مرکز زمین‌بازی اندازه‌گیری می‌شود و
ارتفاع بالای خطوط کناری باید دقیقاً یکسان باشد و بیش از 2 سانتی‌متر از ارتفاع
رسمی تجاوز نکند.
تیرک‌های متصل شده به تور والیبال
از پایه یا تیرک‌های تور جهت نگهداری خود تور
بازی والیبال استفاده خواهد شد. تیرک‌ها در فاصله نیم‌متری تا 1 متری در خارج از
خط کناری قرار می‌گیرند. این تیرک‌ها
دارای ارتفاع 125 سانتی‌متری و قابل‌تنظیم ارتفاع نیز خواهند بود.
تجهیزات لازم برای انجام بازی والیبال
هر کدام از بازیکنان والیبال برای فعالیت در این
رشته ورزشی نیاز به این تجهیزات ورزشی خواهند داشت که در زیر توضیح خواهیم داد.
شلوارک، پیراهن ورزشی همراه با جوراب مشابه با
لباس ورزشی و داشتن یک کفش ورزش مناسب و استاندارد. افرادی که در والیبال نشسته
فعالیت می‌کنند می‌توانند هنگام بازی از کفش ورزش استفاده نکنند. همچنین این امکان
برای ورزشکاران والیبال نشسته وجود دارد که همانند ورزشکاران دوچرخه‌سوار از زیر
شلوارک خود یک جوراب‌شلواری جذب استفاده کنند. البته باید تمام اعضای تیم از یک
ترکیب استفاده کنند. کفش ورزشی این افراد باید کاملاً نرم و راحت و بدون داشتن
پاشنه پلاستیکی باشد.
وظیفه مربی در والیبال نشسته چیست؟
مربی بیرون از بازی است و در طول بازی تیمش را
کنترل می‌کند. او
بازیکنان تیمش را در برگه فهرست می‌کند، بازیکنان تعویضی را تعیین می‌کند و برای هدایت بازیکنان تیم خود درخواست تایم
اوت می‌کند. مربی باید این نکات گفته شده در بالا را با مربی دوم خود به اشتراک
بگذارد.
مربی دوم والیبال یا کمک‌مربی
کمک‌مربی روی نیمکت تیمش می‌نشیند و نمی‌تواند در
بازی دخالت کند. اگر
داور اصلی مسابقه به هر علتی تشخیص دهد که مربی اصلی دیگر این اجازه را ندارد که
تیم را راهنمایی کند و آن را اخراج کند، در این حین با درخواست کاپیتان تیم و اجازه‌دادن
داور اصلی کمک‌مربی این اختیار را دارد که در ادامه بازی شاگردان خود را راهنمایی
کند.
ترکیب تیم والیبال
هر تیم میتواند حداکثر 12 بازیکن شامل حداکثر 2
بازیکن بارده بندی حداقل معلولیت، یک مربی، یک کمک‌مربی و یک پزشک داشته باشد. مربی و سایر اعضای تیم والیبال باید روی نیمکت بنشینند، اما توجه
داشته باشید که این امکان وجود خواهد داشت که به طور موقت نیمکت را ترک کنند. نیمکت‌های
تیم در نزدیکی تابلوی امتیاز و خارج از منطقه آزاد بازی قرار دارند.
شناخت خطاها در بازی والیبال
اگر بازیکنان تیم به دلیل حرکات ورزشی نامناسب و
به دلیل نقض قوانین مرتکب خطا شوند، داور اصلی یا کمک‌داور متوجه این خطاها در
داخل بازی شده و بر اساس قوانین زیر در مورد انواع جرایم تصمیم‌گیری می‌کنند:
اگر دو یا چند خطا به طور متوالی رخ دهد، تنها
خطای اول در نظر گرفته می‌شود. اما اگر حریف فوراً مرتکب دو یا چند خطا شود، خطای
دوبل در نظر گرفته می‌شود و سرویس به تیم مقابل واگذار می‌شود.
برنده‌شدن در ست‌های والیبال
اگر یک تیم به‌غیراز ست پنجم مسابقه بتواند با
حداقل اختلاف 2 امتیاز زودتر از تیم دیگر به امتیاز 25 برسد آن تیم برنده این ست
مسابقه است. اگر هر دو تیم به امتیاز مساوی یعنی 24 – 24 دست پیدا کنند، بازی بین دو تیم آن‌قدر ادامه پیدا می‌کند تا یک تیم
موفق شود با سطح اختلاف 2 امتیاز برنده مسابقه شود مثل 25- 27
چگونگی برنده‌شدن در مسابقه والیبال
اگر تیمی موفق شود از 4 ست بازی 3 ست را به اسم
خود ثبت کند برنده این مسابقه است. اما اگر تیم‌ها در برنده‌شدن ست‌ها مساوی باشند
یعنی 2-2 باشند آن وقت برای مشخص‌شدن برنده نهایی بازی کار به ست پنجم خواهد رسید.
ست پنجم دارای 15 امتیاز است و هر تیمی که زودتر با اختلاف 2 امتیاز به عدد 15
برسد برنده این مسابقه خواهد بود.
قانون نتایج بر تیم‌های قاصر، ناقص و تخلف‌کننده
چنانچه از تیمی بخواهند که در وقت معینی جهت
اجرای بازی در زمین حضور داشته باشد؛ ولی تیم ذکر شده در همان وقت تعیین شده در
زمین حضور نداشته و یا این که به عللی تخلف نموده باشد، جریمه شده و مسابقه را با
نتیجه ۰- ۳ و هر ست را با امتیاز ۰- ۲۵ به تیم مقابل واگذار می‌کند. اگر تیمی بدون
دلیل موجه در زمان مقرر وارد زمین نشود، تیمی قاصر و متخلف تلقی شده و با عواقب
مندرج در قوانین بازی را با امتیازهای 1-4-6 از دست می‌دهد.
اگر در هر زمان از یک مسابقه یا ست تعداد
بازیکنان یک تیم کم یا ناقص باشد آن تیم مسابقه را باخته و امتیاز ست‌ها و مسابقه
مربوطه را به تیم مقابل (حریف) خواهند داد.
ساختار کلی بازی والیبال
برای مشخص‌شدن زمین‌بازی و زدن اولین سرویس برای
شروع مسابقه، داور اصلی قبل از شروع بازی شیر یا خط می‌اندازد. در ست آخر این بازی
یعنی ست 5 نیز برای مشخص‌شدن همین عوامل (زننده سرویس و انتخاب زمین) داور با حضور
کاپیتانان تیم شیر یا خط خواهد انداخت.
چرخش بازیکنان در بازی و دادن برگه ارنج
هر تیمی برای شروع بازی باید در زمین مسابقه 6
بازیکن داشته باشد. باید یکی از این 6 بازیکن دارای حداقل معلولیت باشد. اگر یک
بازیکن لیبرو نیز در زمین حضور داشته باشد، 6 بازیکن دیگر باید از این قانون پیروی
کنند.
اگر تیمی برگه ارنج خود را ارائه دهد، این به آن
معنا است که ترتیب چرخ بازیکنان در برگه مشخص شده و آنها باید در طول این مسابقه
ترتیب چرخش را حفظ کنند. به جزء بازیکن لیبرو ورزشکارانی که نام آنها در برگه ارنج
درج نشده باشد، جایگزین این لیست محسوب می‌شوند یعنی بازیکن تعویضی هستند.
محوطه قرارگیری بازیکنان
بازیکنانی که در ردیف عقب زمین قرار دارند باید
نسبت به بازیکنان ردیف جلوی خود دورتر از تور باشند. طبق قانون 1-4-7 بازیکنان هر دو ردیف باید در زمین قرار بگیرند.
چه حرکاتی در کنار تور والیبال خطا حساب می‌شود؟
1-
بازیکنی که توسط حریف یا توپ در محوطه حریف در
حین یا قبل از حمله تیم مقابل تماس برقرار کرده باشد.
2-
اگر بازیکن از زیر تور والیبال به زمین حریف
مقابل برود و بر روی بازی آنها تأثیر بگذارد
3-
اگر بازیکن به داخل زمین تیم قابل برود و روی
بازی آنها اثر بگذارد
در موارد زیر (در میان سایر عوامل) بر بازی حریف
تأثیر بگذارد خطا محسوب خواهد شد.
1-
اگر حین بازی و پرتاب توپ بازیکن از تور والیبال به‌عنوان
کمک استفاده کند
2-
اگر منجر به انجام‌دادن حرکاتی شود که بازیکن
نتواند به طور قانونی برای گرفتن امتیاز تلاش کند خطا محسوب می‌شود
3-
اگر دست وی با آنتن بالای تور تماس پیدا کند
در زدن سرویس به این نکات توجه کنید تا دچار خطا نشوید
اگر شما حین زدن سرویس دچار خطا شوید دیگر اجازه
زدن سرویس را نخواهید داشت، حتی اگر بازیکنان تیم مقابل در جای خود قرار نداشته
باشد، زدن سرویس با آن تیم خواهد رسید. این خطاها عبارت‌اند از:
1-
سرویس را به طور صحیح نزند
2-
نقض‌کردن ترتیب زدن سرویس
3-
بلند کرد پایین‌تنه خود از روی زمین
4-
اگر بعد از زدن سرویس توپ به یکی از بازیکنان
خودی تماس پیدا کند
5-
اگر توپ از خط تور نتواند عبور کند
6-
وقتی توپ بعد از زدن سرویس بیرون زمین برود
خطاهایی که در حین بازی امکان رخ‌دادن آنها وجود
دارد
خطای چهارضرب
اگر تیمی قبل از برگشت توپ به زمین حریف چهار
ضربه به توپ وارد کند خطا محسوب خواهد شد
ضربه کمک
اگر بازیکن برای ضربه‌زدن به توپ از تور یا هم
تیمی خود کمک بگیرد
گرفتن توپ به‌جای ضربه‌زدن
وقتی یک بازیکن به توپ والیبال ضربه نزند و آن را
با دست خود بگیرد و به‌طرف زمین تیم مقابل توپ را هل دهد یا پرت کند خطا صورت می‌گیرد.
خطای تماس دوبل با توپ
اگر بازیکن برای ضربه‌زدن به توپ به آن دو ضربه
وارد کند یا اینکه توپ با دو عضو بدن بازیکن برخورد کند.
بیشتر بخوانید:
جمع بندی
امیدواریم این مقاله برای شما مفید واقع شده
باشد. در این مقاله سعی کردیم شما را با این ورزش جذاب، تاریخچه و قوانین آن آشنا
کنیم. داشتن اطلاعات کافی از قوانین و خطاهای هر رشته ورزشی میتواند لذت بازی و
هیجان آن را چند برابر کند.
